فصلنامه پژوهش در اکوسیستمهای زراعی جلد 2 شماره 2 تابستان 43 صفحه 4-3 هقایس رضذ تجوع هاد خطک در غالت سزهاد ست در ضزایط هحذ دیت یتز صى 2 3 3 2 هارال اعتصاهی عثاس تیاتا ی علی راحوی کاریشکی عثذالطیف قلیساد حسیي صث ری. دا د ی دکسشی دا کذ کا سصی ه اتغ طثیؼی دا گا گ ثذ کا ع دا یاس گش ز لیذاذ گیا ی دا کذ کا سصی ه اتغ طثیؼی دا گا گ ثذ کا ع اػسادیاس گش ز لیذاذ گیا ی دا کذ کا سصی ه اتغ طثیؼی دا گا گ ثذ کا ع هؼ ل هکازث : ml_etesami@yahoo.com.2.3 تاریخ دریافت: 33/2/7 تاریخ پذیزش: 34/2/2 چکیذ ت ه ظ س تشسػی سؿذ غالذ ػشهاد ػر تش اثش هقادیش هخسلف ک د یسش ط آصهایی ت ك سذ فاکس سیل دس قالة تل ک ای کاهل زلادفی دس ػال 33-32 دس هضسػ زحقیقازی دا گا گ ثذ کا ع اخشا ؿذ. گ ذم اى ( Triticum.L )Aestivum سقن ک ذؿر گ ذم د س م ).L )Triticum turgidum سقن ػیوش خ ؿؾ سدیف كحشا خ د سدیف خشم خ لخر الیي ).L 7 )Hordeum vulgare ی الف صساػی ).L )Avena sativa کا ادایی زشیسیکال ).L )Triticosecale Wittmack خ ا یل دس د ػطح ک د یسش ط هطل ب )گ ذم اى خ لخر 50 کیل گشم دس کساس گ ذم د س م خ د سدیف 20 کیل گشم دس کساس خ ؿؾ سدیف 20 کیل گشم دس کساس ی الف صساػی 0 کیل گشم دس کساس زشیسیکال 240 کیل گشم دس کساس( ه سد اسصیاتی قشاس گشفس ذ. سایح اى داد ک زشیسیکال تیسشیي )40/45 گشم تش هسش هشتغ( ی الف صساػی )82/85 گشم تش هسش هشتغ( کوسشیي ػولکشد دا سا دس تیي غالذ ت خ د اخسلاف داد ذ. حذاکثش ؿاخق ػطح تشگ تیي 6/08 )زشیسیکال ( زا 3/28 )خ لخر( هسغیش ت د. زشیسیکال د س م ت زشزیة تا 528 2054/ گشم تش هسش هشتغ تیسشیي کوسشیي هقذاس هاد خک زدوؼی سا اى داد ذ. حذاکثش حذاقل CGR دس زشیسیکال )45/ گشم تش هسش هشتغ دس س ص( د س م )2/78 گشم دس هسش هشتغ دس س ص( ها ذ ؿذ. ؿاخق ػطح تشگ ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی ػشػر سؿذ ؼثی د ام ػطح تشگ تا ػولکشد وثؼسگی هثثر هؼ یداسی اى داد ذ. LAI تحشا ی زشیسیکال )6/05( تیسش اص ػایش غالذ ت د. تا ز خ ت سایح زشیسیکال گیا ی ه اػة کر دس ؿشایط گ ثذ کا ع اػر. اص ای کلیذی: خ ػطح تشگ ؿاخق سؿذ گ ذم. دػسشع یظگی ای ه سف ل طیکی ط زیح ا تؼسگی داسد )ا ص ی د خی وکاساى 386(. هقذه اص هیاى زوام ه اد غزایی یسش طى اثش قاتل زدضی زحلیل سؿذ ت ه ظ س زفؼیش چگ گی اک ؾ گ ای گیا ی ت ؿشایط هحیطی حایض ا ویر ز خ ی تش ؿاخق ای سؿذ ت یظ ؿاخق ػطح تشگ صیادی اػر )لثاػچی ؿشیفی ػاؿ سآتادی 383(. داسد ت ح ی ک تا هقادیش ه اػة ک د یسش ط هیز اى ز ػؼ گؼسشؽ ػطح تشگ دس گیا اى صساػی ت ػ اهل ت زشکیة هسؼادلی اص ؿاخق ای سؿذ دس ػای ا ذاص هخسلفی ها ذ دها زشاکن ت ز هیضاى ه اد غزایی دس گیا ی دػر یافر ه خة ت ث د ػولکشد گشدیذ. ت دلیل ایي ک تیسش ؿاخق ای سؿذ ت ؿاخق ػطح تشگ اتؼس ا ذ زغییش ایي ؿاخق اص طشیق زغییش دس 4
هقایس رضذ تجوع هاد خطک در... هیضاى ک د یسش ط یکی اص ػولیزشیي سا کاس اػر )اهاىال وکاساى 200(. افضایؾ قاتل هالحظ ؿاخق ػطح تشگ دس چ ل ػال گزؿس ت دلیل افضایؾ هلشف ک د یسش ط ت د اػر ک اص طشیق ا ذاص ط ل ػوش تشگ ا اصدیاد ؿاخ د ی گیا ه خة افضایؾ ؿاخق ػطح تشگ هیؿ د. صها ی ک گیا تا کوث د یسش طى ه اخ اػر ؼثر سؿذ تشگ ؿاخق ػطح تشگ کا ؾ خیذا هیک ذ ک هیز ا ذ ت خاطش کا ؾ فس ػ سض خالق یا کافی ث دى گؼسشؽ ػل لی تاؿذ )هدیذیاى وکاساى 387(. سایح حاكل اص خظ ؾ ای ػاخذی اسدکا ی )387( اى داد ک ؿاخق ای فیضی ل طیک ها ذ ؿاخق ػطح تشگ ػشػر سؿذ گیا ػشػر سؿذ ؼثی خزب خالق زحر زاثیش ک د یسش ط قشاس هیگیش ذ. دس تیي ؿاخق ای فیضی ل طیک ػشػر خزب خالق کنزش زحر زاثیش ک د یسش ط قشاس هیگیشد. سیاظ ش احؼاىصاد )386( تیاى کشد ذ تیي ز لیذ هاد خک ؿاخق ػطح تشگ وثؼسگی هثثر هؼ یداسی خ د داسد. تیي ػولکشد ؿاخق ػطح تشگ د ام آى یش وثؼسگی هثثر تاالیی خ د داسد. اگش ؿاخق ػطح تشگ دس صهاى ک زا زشی ت ػطح هطل ب تشػذ حذاکثش ػولکشد دا حاكل هیؿ د. ا ذاص د ام ػطح تشگ ػشػر ط ل هذذ زدوغ هاد خک دس گیا سا زؼییي هیک ذ )کاسزش وکاساى 200(. ذف اص ایي هطالؼ تشسػی هقایؼ س ذ زغییشاذ ؿاخق ای سؿذ دس غالذ ػشهاد ػر ؿاهل گ ذم اى گ ذم د س م خ لخر خ د سدیف خ ؿؾ سدیف ی الف صساػی زشیسیکال زحر ؿشایط کاستشد ػذم کاستشد ک د یسش ط اسزثاط آى ا تا ػولکشد دا دس ؿشایط هحیطی گ ثذ کا ع ت د. ه اد ر ش ا ایي آصهایؾ دس ػال 32-33 ت ك سذ فاکس سیل دس قالة طشح تل ک ای کاهل زلادفی دس چ اس زکشاس دس 37 هضسػ 6 زحقیقازی دا گا گ ثذ کا ع تا هخسلاذ خغشافیایی 55 دسخ 2 دقیق ط ل ؿشقی دسخ دقیق ػشم ؿوالی اخشا ؿذ. گ ثذ کا ع صهؼساى ػشد هشط ب زاتؼساى گشم خک داسد. هس ػط تاس ذگی 0 ػال دس گ ثذ 447 کا ع هیلیهسش اػر. اکثش ض الذ خ ی دس ایي ؿ ش ت ك سذ تاساى دس صهؼساى ت اس ك سذ هیگیشد. تیسشیي دها دس هشداد ها 35/6 دسخ ػا سیگشاد کنزشیي دس ت وي ها /8 دسخ ػا سیگشاد ت د اػر. زیواس ا هشکة اص غالذ ؿاهل گ ذم اى )Triticum Aestivum L.( ک ذؿر گ ذم د س م ).L )Triticum turgidum سقن سقن ػیوش خ ؿؾ سدیف سقن كحشا خ د سدیف سقن خشم خ لخر الیي ).L 7 )Hordeum vulgare ی الف صساػی )Avena sativa L.( سقن کا ادایی زشیسیکال ).L )Triticosecale Wittmack سقن خ ا یل دس د ػطح یسش طى )ػذم هلشف هلشف دس حذ هطل ب( تا ه ا ت د. ا س حذ هطل ب ک د یسش ط تا ز خ ت ػولکشد دا ش یک اص غالذ آصهایؾ خاک تا ز كی هشکض زحقیقاذ کا سصی گ ثذ کا ع 50 گ ذم اى کیل گشم دس کساس گ ذم د س م تشای 20 کیل گشم دس کساس خ د سدیف 20 کیل گشم دس کساس خ ؿؾ سدیف 20 کیل گشم دس کساس خ لخر 50 کیل گشم دس کساس ی الف صساػی 0 کیل گشم دس کساس زشیسیکال 240 کیل گشم دس کساس دس ظش گشفس ؿذ. قثل اص اخشای طشح اص ػوق و تشداسی 30 زا یظگی ای ؿشح خذ ل زؼییي ؿذ. ػا سیهسشی خاک فیضیکی ؿیویایی خاک ت جذ ل - هطخصات فیشیکی ضیویایی خاک هحل اجزای آسهایص ذایت الکتزیکی ه ادخ ثی کزتي آلی یتز صى پتاسین فسفز ضي سیلت رس تافت خاک ph )ppm( )دسی سیو س تز هتز( )درصذ( )درصذ( 2 ل م ػیلسی 64 5 356 3/4 0/07 0/68 /8 7/ / 50
فصلنامه پژوهش در اکوسیستمهای زراعی جلد 2 شماره 2 تابستان 43 قثل اص کر تز س تا اػسفاد اص ػن س سآل تشای خ ی الف صساػی ػن دیکل ف ل تشای گ ذم زشیسیکال ت ؼثر 2 دس ضاس ضذػف ی ؿذ ذ. کاؿر دس آرس ها ػال 32 ا دام ؿذ. خ ر ا ذاص گیشی ػطح تشگ صى خک اص اتسذای هشحل خ د ص ی ش 0 س ص یک تاس اص اتسذای ت اس ش 7 س ص یک تاس زؼذاد 0 ت ز اص ش کشذ ا سخاب ت آصهایگا ه سقل ؿذ. تشای ػ دؾ ػطح تشگ اص دػسگا ػطح تشگػ ح )DELTA-T( اػسفاد ؿذ. ثثر صى خک دس ش هشحل اص و تشداسی اص طشیق خک کشدى و ا دس آ ى تا دهای 70 دسخ ػا سیگشاد ت هذذ 48 ػاػر ز صیي تا زشاص ی دقیق زؼییي گشدیذ )ػطاستاؿی 37(. ش کشذ آصهایی ؿاهل 7 خط کر ت فاكل 20 ػا سیهسش ت ط ل 5 هسش ت د. ت ه ظ س ز كیف س ذ زغییشاذ ؿاخق ػطح تشگ ؼثر ت س ص خغ اص کاؿر اص هؼادل وایی اػسفاد ؿذ ک ت سشیي تشاصؽ سا تا قاط ا ذاص گیشی ؿذ اى داد. دس ایي هؼادل LAI ؿاخق ػطح تشگ dap س ص خغ اص کاؿر c b a ضشایة هؼادل ؼس ذ )ػلطا ی 384(. LAI= ((aexp ((-a) (dap-b) c)) / (+exp ((-a)) )هعادل ) ) 2 (dap-b))) تشای هحاػث زشػین س ذ زغییشاذ د ام ػطح تشگ اص هؼادل 2 اػسفاد ؿذ )ک چکی ػشهذ یا 387(. )هعادل )2 ) LAD= ((LAI +LAI 2 )/2) (T 2 -T LAD د ام ػطح تشگ LAI 2 LAI ػطح تشگ دس صهاى تشداسی ا ل د م ا ل د م اػر. T 2 T صهاى و گیشی تشای ز كیف صى خک دس ط ل صهاى اص یک هؼادل لدؼسیک )3( اػسفاد ؿذ )ػلطا ی 384(. دس ایي هؼادل a ضشیة هؼادل b هذذ صهاى سػیذى ت %50 زدوغ هاد خک DM max حذاکثش زدوغ هاد خک dap س ص خغ اص کاؿر Y هاد خک اػر. Y= DM max / (+ exp (-a(dapb))) )هعادل 3( هؼادل ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی )CGR( تا هسق گشفسي اص هؼادل هاد خک زدوؼی ؼثر ت س ص خغ اص کاؿر )فشه ل 4( ت دػر آهذ )ػلطا ی 384(. CGR = (a exp (-a(dap- b))c / (+ exp (-a (dap -b))) 2 ) (هعادل ( 4 ػشػر سؿذ ؼثی 2 )RGR( اص زقؼین ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی تش هاد خک زدوؼی ( )RCGR/TDM حاكل ؿذ. ػشػر خزب خالق 3 زقؼین اص )NAR( ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی تش ؿاخق ػطح تشگ )CGR/LAI( ت دػر آهذ )ک چکی ػشهذ یا 387(. خ ر هحاػث ؼثر ػطح تشگ 4 )LAR( ؿاخق ػطح تشگ تش هاد خک کل زقؼین ؿذ.)LAI/TDM( تشای هحاػث ػولکشد دا دس هشحل سػیذگی کاهل )صسد خک ؿذى کاهل ت ز ( هؼاحسی هؼادل هسش هشتغ 2 تشداؿر ت آصهایگا ه سقل ؿذ. زدضی اسیا غ داد ا تا اػسفاد اص شم افضاس ؼخ SAS هقایؼ. هیا گیي ا اص آصه ى LSD دس ػطح احسوال %5 ا دام ؿذ. تشای سػن و داس ا اص شم افضاس 2007 Excel اػسفاد ؿذ. تایج تحث س ذ زغییشاذ ؿاخق ػطح تشگ دس گ ای هخسلف غالذ دس ؿکل اى داد ؿذ اػر. افضایؾ ؿاخق ػطح تشگ زا هشحل خ د ص ی زا حذ دی یکؼاى ت د. اخسالف تیي ػطح تشگ اص ایي صهاى ت تؼذ آغاص زا خایاى د س سؿذ اداه داؿر. 2 خذ ل اى هید ذ ک صهاى ت حذاکثش سػیذى ؿاخق ػطح تشگ دس گ ا هسفا ذ اػر. کاستشد ػذم کاستشد ک د یسش ط تش س ی ؿاخق ػطح تشگ غالذ تیزاثیش ت د. ؿاخق ػطح تشگ حذاکثش دس غالذ ه سد هطالؼ اص 6/08 زا 3/28 هسغیش ت د. Crop growth rate 2 Relative growth rate 3 Net assimilation rate 4 Leaf area ratio 5
هقایس رضذ تجوع هاد خطک در... ضکل. ر ذ تغییز ضاخص سطح تزگ سثت ت ر س پس اس کاضت در غالت ه رد هطالع ت زذسیح افضایؾ هییاتذ ک ت ػلر افضایؾ ؿاخق ػطح تشگ اػر. زشیسیکال خ لخر ت زشزیة حذاکثش حذاقل د ام ػطح تشگ سا ت خ د اخسلاف داد ذ )ؿکل 2(. فیش کاى )( تشای 62 هحل ل زشیسیکال تا ؿاخق ػطح تشگ حذاکثش 6/08 دس 7 س ص خغ اص کاؿر تاالزشیي ؿاخق ػطح تشگ سا ؼثر ت ػایش غالذ اى داد خ لخر دس 7 د ام ػولکشد دا ساتط ضدیکی تا ک اى داد ذ س ص خغ اص کاؿر تا ؿاخق ػطح تشگ 3/28 کنزشیي تافر ای فس ػ سض تؼذ اص گلذ ی داسد ک تا اسزثاط تا ؿاخق ػطح تشگ دس صهاى گلذ ی آغاص هیؿ د. اػس اسذ وکاساى )2003( تش ایي اػسقاد ؼس ذ ک اگش ػطح تشگ زا ؿش ع زکیل دا حفظ ؿ د وثؼسگی هثثسی تا ػولکشد دا خ ا ذ داؿر ت اتشایي هیز اى ؿاخق ػطح تشگ حذاکثش سا دس غالذ ه سد هطالؼ اى داد. ت ط س کلی س ذ زغییشاذ ؿاخق ػطح تشگ دس اغلة گیا اى صساػی وایی اػر. تذیي ك سذ ک دس اتسذای سؿذ ت زذسیح افضایؾ دس صهاى گشد افا ی ت هقذاس حذاکثش هیسػذ ػدغ تا گزؿر صهاى کا ؾ زذا م ػطح تشگ یض زؼییي ک ذ ػولکشد ک گفر هییاتذ ک ت دلیل خیش صسد ؿذى تشگ ا اػر )ک چکی گیا اى صساػی اػر. ػشهذ یا 387(. س ذ زغییش د ام ػطح تشگ دس غالذ ه سد هقایؼ اى داد ک د ام ػطح تشگ دس اتسذای فلل سؿذ دس غالذ ه سد هطالؼ ؼثر ت س ص خغ اص کاؿر ضکل 2. ر ذ تغییز د ام سطح تزگ سثت ت ر س پس اس کطت در غالت ه رد هطالع 52
فصلنامه پژوهش در اکوسیستمهای زراعی جلد 2 شماره 2 تابستان 43 جذ ل 2. ضزایة )a ) c b پیصتی ی ضاخص سطح تزگ در هقاتل سهاى )n تعذاد هطا ذ LAI max حذاکثز ضاخص سطح تزگ T max سهاى ق ع حذاکثز ضاخص سطح تزگ SE خطای استا ذارد R 2 ضزیة تثییي( R 2 T max LAI max c±se b±se a±se گ غالت n یتز صى 0/6 22 3/4 87/±/35 2/5±2/2 0/084±0/00 ی الف سراعی 22 4/07 8/3±2/32 22/±/22 هطل ب 0/07±0/008 0/7 20 4/5 8/6±6/78 7/6±/73 0/08±0/00 گ ذم د ر م 8 3/2 20/±5/55 7/8±/50 هطل ب 0/083±0/007 8 4/7 23/3±5/62 8/5±/40 0/0±0/008 گ ذم اى 7 5/ 252/4±3/8 6/7±0/5 هطل ب 0/05±0/006 5/5 220/5±3/20 /4±/05 0/0±0/007 ج د ردیف 0/6 4 5/3 205/5±20/43 4/5±/7 هطل ب 0/0±0/02 2 2/5 24±8/27 20/5±/ 0/0±0/008 ج لخت 0/6 4 3/30 64/0±6/66 4/6±/75 هطل ب 0/085±0/0 8 4/02 6/5±0/38 8/8±/04 0/0±0/008 ج ضصردیف 4/23 206/8±2/47 8/8±/03 هطل ب 0/082±0/007 7 5/55 2/5±2/26 7/±/0 0/0±0/006 تزیتیکال 0/7 7 6/53 275/2±26/03 6/8±/7 هطل ب 0/0±0/0 0/7 22 3/68 84/5±4/80 2/8±/55 0/0±0/00 ی الف سراعی 8 4/27 /±3/55 7/7±/37 0/086±0/007 گ ذم د ر م 7 5/47 232/7±4/4 7/5±/0 0/04±0/007 گ ذم اى 5/4 26/6±0/37 8/6±0/87 0/0±0/005 ج د ردیف 7 3/28 45/±0/04 7/3±/25 0/0±0/008 ج لخت 4/6 85/±0/2 8/4± 0/0±0/007 ج ضص ردیف 7 6/08 243/4±8/25 6/6±/38 0/0±0/008 تزیتیکال تا تشسػی حذاکثش هاد خک ز لیذی دس گ ای ه سد هطالؼ ها ذ هیؿ د ک کاستشد ػذم کاستشد ک د یسش ط زاثیش هؼ یداسی تش س ی ز لیذ هاد خک ذاؿس اػر )خذ ل 3(. ػذم اخسالف هیاى ػطح هطل ب ک د یسش ط هیز ا ذ ت دلیل هکفی ت دى هیضاى یسش طى ه خ د دس خاک خ ر سؿذ هحل ل دػسیاتی ت حذاکثش هاد خک زدوؼی تاؿذ. خذ ل 3 ضشایة هؼادل لدؼسیک خ ر خیؾتی ی هاد خک زدوؼی تشای گ ای غالذ ه سد هطالؼ سا اى هید ذ. ضشایة زثثیي تاال اى داد ک ایي هؼادل زغییشاذ هاد خک سا دس ط ل فلل صساػی دس گ ای غالذ ت خ تی ز كیف هیک ذ. غالذ اص ظش زدوغ هاد خک دس هشاحل ا لی سؿذ تا یکذیگش اخسالف هؼ ی داسی ذاؿس ذ. تا ؿش ع د س سؿذ خطی اخسالف دس ؿاخق ػطح تشگ اخسالف تیي ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی تاسص ؿذ قثل اص گشد افا ی ت ا ج سػیذى ؿاخق ػطح تشگ ت 53
هقایس رضذ تجوع هاد خطک در... حذاکثش هقذاس خ د سػیذ. تاالزشیي هاد خک زدوؼی هشت ط ت زشیسیکال )2054/ گشم تش هسش هشتغ( کنزشیي هشت ط ت گ ذم د س م )528 گشم تش هسش هشتغ( ت د. افضایؾ هاد خک دس گیا تش اثش افضایؾ هقذاس ک د یسش ط هوکي اػر ک ت دلیل افضایؾ اسزفاع گیا زؼذاد خ د ط ل تشگ تاؿذ )ی خی وکاساى 2006(. ی خی وکاساى )2006( دس تشسػی اک ؾ ػولکشد زشیسیکال ت ػط ح هخسلف یسش طى اى داد ذ ک تا افضایؾ هلشف یسش طى زا 45 کیل گشم دس کساس ػولکشد ػل ف زش ت هقذاس 43/5 زي دس کساس ت ط س هؼ یداسی افضایؾ یافر. جذ ل 3. ضزایة هعادل لجستیک ج ت پیصتی ی هاد خطک تجوعی تزای گ ای غالت در سط ح صفز هطل ب یتز صى تزداری b a ضزایة هعادل dm max حذاکثز هاد خطک ت لیذ ضذ تز حسة گزم تز هتز هزتع SE خطای استا ذارد R 2 ضزیة تثییي( )n تعذاد و - R 2 b±se a±se dm max ±SE n گ غالت یتز صى 32/6±3/82 0/064±0/007 83/4±6/8 ی الف سراعی 28/4±2/8 0/0757±0/006 هطل ب 4/6±0/5 2±/74 0/0±0/0 45/7±5/6 گ ذم د ر م 20/2±3/25 0/068±0/0 هطل ب 642/7±8/ 8/6±5/6 0/077±0/023 68/5±235/5 گ ذم اى 7/3±2/5 0/08±0/0 هطل ب 26/7±348/5 4/±/55 0/0±0/00 66/6±62/ ج د ردیف 7/±2/7 0/085±0/0 هطل ب 75/±2/8 25/7±/63 0/083±0/006 6/2±72/3 ج لخت 3/5±4/80 0/064±0/00 هطل ب 230/8±248 26/8±/06 0/08±0/004 05/±52/7 ج ضص ردیف 28/±3/4 0/067±0/007 هطل ب 20/5±66/ 2±2/5 0/02±0/07 4/6±00/3 تزیتیکال 20/3±2/5 0/08±0/0 هطل ب 224/7±38 30/±2/57 0/07±0/006 86/4±2/2 ی الف سراعی 5/5±2/2 0/078±0/00 528±78/58 گ ذم د ر م 7/8±3/48 0/08±0/05 28/5±56/ گ ذم اى 6±/78 0/088±0/0 72/8±73/6 ج د ردیف 28/5±2/24 0/207±0/006 85/3±06/6 ج لخت 27/4±/5 0/072±0/005 2046/6±/4 ج ضص ردیف 6/±2/4 0/084±0/04 2054/±22/ تزیتیکال 54
فصلنامه پژوهش در اکوسیستمهای زراعی جلد 2 شماره 2 تابستان 43 CGR=NARLAI ضکل 3. ر ذ تغییز هاد خطک تجوعی سثت ت ر س پس اس کطت در غالت ه رد هطالع ػطح تشگ تاالی ایي گیا ز خی ؿ د. ز ػؼ آسام ػطح تشگ دس اتسذای فلل سؿذ ه خة ز ػؼ ضؼیف خ ؿؾ گیا ی خزب کنزش زاتؾ خ ا ذ ؿذ ک دس ایر کا ؾ ػشػر سؿذ سا ت د ثال خ ا ذ داؿر. وچ یي تیي اسقام ؿشایط هحیطی هخسلف هیضاى ؿاخق ػطح تشگ هسفا ذ اػر )تخ ذ وکاساى 30 ز هاع وکاساى 2003(. ط زیح ای کن هحل ل ت دلیل خاییي ت دى ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی ػولکشد تاالیی ذاؿس ذ. ز لیذ تالق ط زیح ای خش هحل ل ت دلیل ػطح گؼسشد فس ػ سض ک ذ سا ذهاى تاالی زثذیل ا شطی سا ی ؿکل 4 س ذ زغییشاذ ػشػر سؿذ هحل ل سا اى هید ذ. س ذ افضایؾ ػشػر سؿذ دس و غالذ ه سد هطالؼ هات ت د تذیي ك سذ ک ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی دس اتسذای فلل سؿذ ت ک ذی افضایؾ یافر ػدغ تا ؿساب تیسشی ت حذاکثش خ د سػیذ خغ اص آى س ذ ض لی خیذا کشد. ػطاستاؿی )37( دس تشسػی ؿاخق سؿذ اسقام گ ذم تیاى کشد ک ػشػر سؿذ اسقام هخسلف گ ذم طی فلل سؿذ اص س ذ هات ی تشخ سداس اػر. دس تیي گ ای ه سد هطالؼ گ ذم د س م ػشػر سؿذ کنزشی ؼثر ت ػایش غالذ اى داد )ؿکل 4(. تا ز خ ت ؿاخق ػطح تشگ کن ػشػر خزب ػیؼسن ا سقال ه اد فس ػ سضی ت دا اػر )خاػکی د س م تا ز خ ت ساتط گ ذم خالق خاییي دس ػشػر سؿذ کن گ ذم د س م یض وکاساى 200(. قاتل ز خی اػر. دس هقاتل زشیسیکال ػشػر سؿذ تاالیی ؼثر ت ػایش گ ا اى داد ک هیز ا ذ تا ؿاخق ضکل 4. ر ذ تغییز سزعت رضذ جاهع گیا ی سثت ت ر س پس اس کطت در غالت ه رد هطالع 55
هقایس رضذ تجوع هاد خطک در... ضکل 5. ر ذ تغییز سزعت جذب خالص سثت ت ر س پس اس کطت در غالت ه رد هطالع تاؿذ )اػسلاهی وکاساى 38(. دس تیي گ ای ه سد هطالؼ ػشػر سؿذ ؼثی زشیسیکال تا ؿیة تیسشی کا ؾ یافر ػایش گ ا داسای س ذ هات ی ت د ذ. قؼور ای افض د ؿذ ت صى گیا تافر ای ػاخسوا ی حذاکثش ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی 45/ گشم تش هسش هشتغ دس س ص دس زشیسیکال حذاقل آى دس گ ذم د س م )2/78 گشم دس هسش هشتغ دس س ص( ها ذ ؿذ. ؿکل 5 س ذ زغییشاذ ػشػر خزب خالق سا دس غالذ چ یي یؼس ذ تافر ای فؼال هسات لیکی اػر ه سد هطالؼ دس ط ل فلل سؿذ اى داد اػر. گ ذم تافر ایی ػ وی دس هیضاى سؿذ ذاس ذ. کا ؾ هیضاى سؿذ ؼثی زا ا ذاص ای هشت ط ت دس ػای قشاس گشفسي افضایؾ ػي تشگ ای خاییي گیا اػر. تاالزش ت دى ػشػر سؿذ ؼثی دس ط زیح ای خش هحل ل هیز ا ذ ت دلیل تاالزش ت دى ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی تاؿذ. دس سید دس ایي ط زیح ا هاد خک تا ػشػر تیسشی افضایؾ هی- یاتذ دس سید RGR تیسشی ن داس ذ )ػی س ئیذ وکاساى 2003(. د س م تا ػایش گ ا اخسالف صیادی سا دس اتسذای فلل سؿذ اى داد. ػذم اخسالف هؼ یداس تیي ػایش گ ا ت دلیل ػذم زفا ذ قاتل هالحظ دس ؿاخق ػطح تشگ آى ا اػر. ػشػر سؿذ ؼثی تا افضایؾ ػي گیا ت ك سذ غیش خطی تا ؿیة ای هخسلف دس گ ا کا ؾ یافر )ؿکل 6(. تاالزش ت دى ػشػر سؿذ ؼثی دس غالذ خشهحل ل دس د ساى سؿذ س یی هیز ا ذ ت دلیل تیسش ت دى ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی دس ایي گ ا ضکل 6. ر ذ تغییز سزعت رضذ سثی سثت ت ر س پس اس کطت در غالت ه رد هطالع 56
فصلنامه پژوهش در اکوسیستمهای زراعی جلد 2 شماره 2 تابستان 43 )0/0086 گشم تش گشم دس س ص( د ام ػطح تشگ )6/06( ػولکشد دا )407/ گشم تش هسش هشتغ( تاالزشی سا ؼثر ت ػایش غالذ ه سد هطالؼ اى داد. ت ظش هیسػذ ک زشیسیکال تا ؿشایط هحیطی گ ثذ کا ع تیسش ػاصگاس تاؿذ ت سش ز ا ؼس اػر اص ه اتغ اػسفاد ک ذ. هحوذصاد )37( تا هقایؼ هیا گیي ػولکشد چ ذ ط زیح گ ذم تیاى کشد ک تیسشیي ػولکشد ت اسقاهی زؼلق داسد ک تاالزش ت دى ؿاخق ػطح تشگ د ام ػطح تشگ ػشػر سؿذ گیا ؼثر ػطح تشگ اص یظگی ای تاسص ایي اسقام تاؿذ. واىط س ک دس خذ ل وثؼسگی )خذ ل 5( هالحظ هیؿ د ػولکشد دا دس غالذ ػشهاد ػر ه سد هطالؼ تا ؿاخق ػطح تشگ ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی ػشػر سؿذ ؼثی د ام ػطح تشگ وثؼسگی هثثر هؼ یداسی اى داد )ت زشزیة 0/77 0/70 0/76 0/75(. اسزثاط تاال هؼ یداس ؿاخق ػطح تشگ تا ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی ػشػر سؿذ ؼثی ػشػر خزب خالق د ام ػطح تشگ اى هید ذ ک ؿاخق ػطح تشگ فاکس سی ه ن ه ثش تش سؿذ ػولکشد دس غالذ ه سد هطالؼ ت د اػر. ػ ن کن هاد خک زدوؼی دس ػولکشد دا گ یای آى اػر ک ه اد فس ػ سضی کوسشی ت دا ا اخسلاف یافس اػر تیسش ت ػور ا ذام ای س یی ذایر ؿذ ا ذ. س ذ زغییشاذ ؼثر ػطح تشگ دس ؿکل 7 اى داد ؿذ اػر. دس اتسذای فلل سؿذ گ ذم د س م ؼثر ػطح تشگ تاالزشی ت ػایش گ ا اى داد. ایي هطلة هیز ا ذ ت دلیل ؿاخق ػطح تشگ تاالزش ایي غل ؼثر ت ػایش غالذ تاؿذ. لی تا زغییشاذ ؿاخق ػطح تشگ دس صهاى گشد افا ی خغ اص آى ایداد اخسالف دس ؿاخق ػطح تشگ گ ا ؼثر ػطح تشگ یض زغییش هییاتذ. ؼثر ػطح تشگ تیاى ک ذ ؼثر تیي ػطح خ ک یا تافر ای فس ػ سض ک ذ ت کل تافر ای ز فغ ک ذ دس اقغ اى د ذ خش تشگی یک گیا اػر )ک چکی ػشهذ یا 387(. واى ط س ک دس خذ ل 2 ؿکل ؿاخق ػطح تشگ هالحظ ؿذ گ ذم د س م حذاکثش ؿاخق ػطح تشگ کنزشی یض ؼثر ت ػایش گ ا داؿس اػر ؼثر ػطح تشگ خاییي آى سا دس ط ل فلل سؿذ ز خی هیک ذ. وچ یي خ د اسزثاط هؼک ع تیي ؼثر ػطح تشگ هاد خک زدوؼی ػذم تشزشی ؼثر ػطح تشگ زشیسیکال سا ؼثر ت ػایش گ ا اى هید ذ. واىط س ک دس خذ ل 4 ها ذ هیگشدد زشیسیکال ؿاخق ػطح تشگ )6/07( هاد خک زدوؼی )2054/0 گشم تش هسش هشتغ( ػشػر سؿذ )45/ گشم تش هسش هشتغ دس س ص( ػشػر سؿذ ؼثی ضکل 7. ر ذ تغییز سثت سطح تزگ سثت ت ر س پس اس کطت در غالت ه رد هطالع 57
هقایس رضذ تجوع هاد خطک در... ػشػر خزب خالق تا ػشػر سؿذ ؼثی ؼثر د ام ػطح تشگ دس ػطح یک دسكذ وثؼسگی تاالیی اى داد )خذ ل 5(. ایي اهش قؾ ه ن ػطح تشگ دس خزب ه اد غزایی هذذ د ام ػثضی گی گیا ز لیذ هاد خک سا اى هید ذ. اگش ؿاخق ػطح تشگ دس صهاى ک زا زشی ت ػطح هطل ب تشػذ حذاکثش ػولکشد دا حاكل هیؿ د. ک یی )378( دس آصهایاذ خ د تش س ی گ ذم وثؼسگی کشیوی ػیذیک )( وثؼسگی 0/80 سا تیي ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی ػولکشد دا گضاسؽ کشد ذ. جذ ل 4. هقایس حذاکثز ضاخص ای رضذ عولکزد دا غالت ه رد هطالع در فصل رضذ غالت صفات ی الف سراعی گ ذم د ر م گ ذم اى ج د ردیف ج لخت ج ضص ردیف تزیتیکال 2054/ 2046/6 85/3 72/8 28/5 528/00 هاد خطک تجوعی 86/6 6/08 4/6 3/28 5/4 5/47 4/27 ضاخص سطح تزگ 3/68 45/ 37/33 34/ 38/05 38/56 2/87 سزعت رضذ جاهع گیا ی 32/7 2/84 0/0 /67 4/0 2/52 /47 سزعت جذب خالص 0/25 0/086 0/07 0/070 0/086 0/077 0/075 سزعت رضذ سثی 0/067 0/008 0/002 0/0088 0/0074 0/007 0/0072 سثت سطح تزگ 0/0085 6/06 4/5 3/28 5/4 5/46 4/27 3/6 د ام سطح تزگ 40/45 283/ 324/24 350/06 37/6 300/8 82/85 عولکزد دا. جذ ل 5 5. وثستگی تیي ضاخص ای رضذ عولکزد دا در غالت ه رد هطالع 8 7 6 5 4 3 2 صفات ضاخص سطح تزگ 0/28 هاد خطک تجوعی 0/70 سزعت رضذ جاهع گیا ی 0/78 0/48-0/22 0/83 سزعت جذب خالص 0/2 0/70-0/08 0/ سزعت رضذ سثی -0/5-0/73 0/0 0/75 0/4 سثت سطح تزگ -0/4 0/0 0/8 0/78 0/8 د ام سطح تزگ 0/75 0-/32 0/77 0/60 0/70 0/28 0/76 عولکزد دا ؿاخق ػطح تشگ 2. هاد خک زدوؼی 3. ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی 4. ػشػر خزب خالق 5. ػشػر سؿذ ؼثی 6. ؼثر ػطح تشگ 7. د ام ػطح تشگ 8. ػولکشد دا. 58
فصلنامه پژوهش در اکوسیستمهای زراعی جلد 2 شماره 2 تابستان 43 ضکل 8. تغییز ضاخص سطح تزگ سثت ت سزعت رضذ جاهع گیا ی در غالت ه رد هطالع تیج گیزی کلی سایح گ یای آى اػر ک کاستشد ک د یسش ط تش س ی ؿاخق ای سؿذ تیزاثیش ت د اػر. وثؼسگی تیي ؿاخق ای سؿذ ػولکشد دا دس ؿکل 8 زغییشاذ ؿاخق ػطح تشگ سا دس تشاتش ػشػر سؿذ خاهؼ گیا ی اى هید ذ. LAI تحشا ی دس ی الف صساػی 3/44 گ ذم د س م 4/ گ ذم اى 5/46 خ د سدیف 5/4 خ لخر 2/5 خ ؿؾ غالذ ه سد هطالؼ اى داد ک زشیسیکال تا ؿاخق گیا اى سدیف 3/47 زشزیکال 6/05 ت د. دس تیسش ػطح تشگ د ام ػطح تشگ ػشػر سؿذ تیسش ؼثر ت ػایش غالذ ػولکشد دا تاالزشی یض داسد. ت ظش هیسػذ ک زشیسیکال گیا ی ه اػة خ ر کر دس ؿشایط گ ثذ کا ع اػر. خ ر یل ت ػولکشد هطل ب آصهایؾ ای تیسش ضش سی ت ظش گاهی ک ؿاخق ػطح تشگ ت چ اس زا خ ح هیسػذ ؾیت اص 80 دسكذ زاتؾ ز ػط گیا خزب هیگشدد. اسزثاط ق ی تیي افضایؾ ؿاخق ػطح تشگ تا هقذاس زاتؾ خزب ؿذ دس ایر ز لیذ هاد خک خ د داسد )ک چکی ػشهذ یا 387(. هیسػذ. ه اتع اػسلاهی م. گالی ع. ػلطا ی ا. سی یا. ع. 38. اسزثاط ؿاخق ای فیضی ل طیکی سؿذ تا ػولکشد اخضای ػولکشد دس ط زیح ای خ ).L.)Vulgare Hordeum هدل الکسش یک ز لیذ گیا اى صساػی. 3.75-6 :)4( ا ص ی د خی ع. اكف ا ی م. ػویغ صاد ح. م. ستیؼی. 386. اثش آسایؾ کاؿر زشاکن ت ز تش ؿاخق ای سؿذ کاسایی هلشف زاتؾ د سقن کلضای تذ ى گلثشگ گلثشگداس. هدل ػل م صساػی ایشاى. (.400-382 :)4 تخ ذ ا. ػلطا ی ا. صی لی ا. کالز ػشتی م. غذیشیاى س. 30. اسصیاتی س اتط آل هسشیک تشگ كفاذ س یی دس اسقام گ ذم اى د س م. هدل ػل م صساػی ایشاى. 3.657-642 :)4( ػاخذی ى. اسدکا ی م. 387. اثش هقادیش هخسلف ک د یسش طى س ی آ ي تش ؿاخق ای فیضی ل طیک رسذ ػل ف ای دس اػساى هشکضی. هدل خظ ؾ ای ه اتغ طثیؼی گشگاى. صساػی ایشاى. :)(6.0- ػلطا ی ا. 384. زؼییي خاساهسش ای زدوغ ز صیغ یسش طى دس گیا خ د. گضاسؽ طشح خظ ی دا گا ػل م کا سصی 5
هقایس رضذ تجوع هاد خطک در... ػطاستاؿی م. س. 37. هثا ی فیضی ل طیک اخسالف ػولکشد چ ذ ط زیح گ ذم دس ؿشایط دین. خایاى اه کاسؿ اػی اسؿذ. دا گا ػل م کا سصی ه اتغ طثیؼی گشگاى. 65 كفح. ک چکی ع. ػشهذ یا ؽ. 387. فیضی ل طی گیا اى صساػی. ا ساساذ خ اد دا گا ی. ه ذ. لثاػچی م. ح. ؿشیفی ػاؿ سآتادی ا. 383. اػسفاد اص ؿاخق ای فیضی ل طیک سؿذ دس ت ش تشداسی ه اػة اص گل ساػی. خظ ؾ.75-65 هدیذیاى م. ا. قال ذ ى. ع. کشیویاى ع. کاهگاس حقیقی ا. 387. زاثیش هقادیش هخسلف یسش طى ک د داهی آب آتیاسی تش ػولکشد ػاص ذگی. :65 اخضای ػولکشد رسذ. هدل الکسش یک ز لیذ گیا اى صساػی. )2(: 85-67.. هحوذصاد ع. 37. تشسػی اثش هحل ل خاؿی ا س قطغ تشگ خشچن تش ػولکشد اخضای ػولکشد دس گ ذم. دا گا ػل م کا سصی ه اتغ طثیؼی گشگاى. 76 كفح. كفح. ک یی ا. 378. هطالؼ ؿاخق ای سؿذ دس ط زیح ای گ ذم دس اكف اى. خایاى اه کاسؿ اػی اسؿذ. دا گا ك ؼسی اكف اى. 0 سی اظ ش ج. احؼاى صاد ج. 386. تشسػی س اتط تشخی ؿاخق ای سؿذ ػولکشد خ ح یثشیذ رسذ دس د سطین آتیاسی دس اكف اى. ػل م آب خاک. )4(: 26-272. Amanullah, K., Marwat, B., Shah, P., Maula, N., Arifullah, S. 200. Nitrogen levels and its time of application influence leaf area, height and biomass of maize planted at low and high density. Pak J Bot. 4: 2: 76-768. Carrtero, R., Serrago, R.A., Bancal, M.O., Perello, A.E., Miralles, D.J. 200. Absorbed radiation and radiation use efficiency as effected by foliar diseases in relation to their vertical position into the canopy in wheat. Field Crops Res. 6: 84-5. Fisher, R.A., Kohn, G.D.. The relationships of grain yield to vegetative growth and post-flowering leaf area in the wheat crop under conditions of limited soil moisture. Aust J of Agric Res. 7(2): 28-25. Juskiw, P.E., Yih-wu, J. Kryzanowski, L. 200. Phenological development of spring barley in a shortseason growing area. Agron J. 3: 370-37. Karimi, M.M., Siddique, H.M.. Crop growth and relative growth in old and modern wheat cultivars. Aust J Agric Res.42: 3-20. Senthoid, A., Turner, N.C., Botwright, T., Condon, A.G. 2003. Evaluating the impact of a trait for increased Specific leaf area on wheat yields using a crop simulation model. Agron J. 5: 0-. Stewart, D.W., Costa, C., Dwyer, L.M., Smith, R.I., Hamilton, D.L., Ma, B.L. 2003. Canopy structure, light interception and photosynthesis in maize. Agron J. 5: 465-474 Thomas, H., Ougham, H.J., Wagstaff, C., Stead, D. 2003. Defining senescence and death. J Exp Bot. 54: 27-32. Yu-guo, Z., Zaho-rong, D., Li Xia-Ling, C., He, S. 2006. Effects of nitrogen application on growth and forage yield of triticale regrowth. J Anhui Agric Univ. 3:35-3. ه طق 60
Research In Crop Ecosystems, Vol. 2, No.2, Summer, 205 Comparison of Growth and Accumulation of Dry Matter in Winter Cereals under Nitrogen Limitation Conditions Maral Etesami, Abbas Biabani 2, Ali Rahemi Karizaki 3, Abdolatif GholiZadeh 3, Hossien Sabouri 2. PhD student of crop physiology. Gonbad- e- Kavous University. 2. Assoiciate Prof., Dept. of plant production Gonbad- e- Kavous University 3. Assistant Prof., Dept. of plant production. Gonbad- e- Kavous University For Correspondence: ml_etesami@yahoo.com Received: 02.03.5 Accepted: 03.05.5 Abstract In order to study the growth of winter cereals under different amount of nitrogen fertilizer application, an experiment was carried out in Research Field of Gonbad-e- Kavous University during 203-204. Cereals including bread wheat (Triticum aestivum L.) cv. Koohdasht, durum wheat (Triticum turgidum L.) cv. Seimareh, six rowed barley Sahra, two rowed barley Khoram, naked barley Line 7 (Hordeum vulgare L), Canadian oat (Avena sativa L.) and triticale Javaniloo (Triticosecale Wittmack L.) at two nitrogen levels as zero and optimum (bread wheat 50 kg ha -, durum wheat 20 kg ha -, two row barley 2 kg ha -, six row barley 20 kg ha -, hull less barley 50 kg ha -, oat 0 kg ha - and triticale 240 kg ha - ) considered as treatments. Results indicated that among the cereals triticale had the highest grain yield (40.45 gr m -2 ) while oat had the lowest (82.5 gr m - 2 ). The maximum of leaf area index varied between 6.07 (triticale) and 3.28 (hull less barley). Triticale with 2054. gr m -2 and durum wheat with 528 gr m -2 had the highest and lowest accumulation dry matter, respectively. Maximum CGR was observed in triticale (45. gr m 2 day - ) while the minimum CGR was in durum (2.78 gr m 2 day - ). Leaf area index, crop growth rate, relative growth rate and leaf area duration showed positive and significant correlation with yield. Critical leaf area index of triticale was more than other cereals (6.05). According to the results, triticale is the best plant to cultivation in Gonbad- e- Kavous condition. Key words: barley, leaf area, growth indices, wheat. 6